ابعاد حقوقی آتش‌سوزی‌های چهارشنبه‌سوری
امیرحسن شفیعی – مدیر مسئول پایگاه اطلاع‌رسانی خبرقانون
چهارشنبه‌سوری به عنوان یکی از جشن‌های کهن ایرانی، در سال‌های اخیر به دلیل استفاده نادرست از مواد محترقه و آتش‌زا به یک بحران اجتماعی و حقوقی تبدیل شده است. هر ساله حوادث ناگواری همچون آتش‌سوزی، تخریب اموال عمومی و خصوصی، و جراحات جبران‌ناپذیر به وقوع می‌پیوندد که پیامدهای سنگین حقوقی به دنبال دارد. در این مقاله، به بررسی ابعاد حقوقی این حوادث از منظر قوانین جزایی و مدنی ایران می‌پردازیم.
۱. مسئولیت کیفری در حوادث چهارشنبه‌سوری
استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا در مواردی که منجر به صدمات جانی یا مالی شود، می‌تواند مشمول مقررات کیفری متعددی باشد:
الف) ایجاد صدمه بدنی عمدی یا غیرعمدی:
بر اساس ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که فردی به واسطه انفجار مواد محترقه موجب ایراد صدمه بدنی به دیگری شود، ممکن است به دیه یا حبس محکوم شود. چنانچه این اقدام عمدی باشد، حتی مجازات قصاص نیز قابل اعمال خواهد بود.
ب) تخریب اموال عمومی و خصوصی:
مطابق ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی، هرکس عمداً اموال متعلق به دیگران را تخریب کند، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می‌شود. در صورتی که این تخریب ناشی از بی‌احتیاطی باشد، مشمول مسئولیت مدنی و جبران خسارت خواهد بود.
ج) اخلال در نظم عمومی و ایجاد رعب و وحشت:
طبق ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی، ایجاد هیاهو و حرکاتی که موجب اخلال در نظم عمومی یا ایجاد ترس و وحشت در میان مردم شود، می‌تواند به حبس از سه ماه تا یک سال و شلاق منجر شود.
۲. مسئولیت مدنی در حوادث چهارشنبه‌سوری
علاوه بر مسئولیت کیفری، افرادی که به دلیل استفاده غیرمجاز از مواد آتش‌زا موجب خسارت به دیگران شوند، مسئولیت جبران آن را نیز بر عهده دارند. این مسئولیت بر اساس قاعده لاضرر و مواد ۳۲۸ و ۳۳۱ قانون مدنی قابل پیگیری است.
الف) جبران خسارت مالی:
چنانچه در اثر انفجار مواد محترقه، اموال افراد آسیب ببیند، زیان‌دیده می‌تواند از طریق مراجع قضایی مطالبه خسارت کند.
ب) جبران خسارت جانی:
در صورتی که فردی در اثر انفجار دچار صدمه شود، مرتکب موظف به پرداخت دیه یا ارش خواهد بود. این امر به موجب مواد ۴۴۸ به بعد قانون مجازات اسلامی تعیین می‌شود.
۳. نقش والدین و اولیای قانونی
مطابق ماده ۷ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، والدین و سرپرستانی که در نظارت بر فرزندان خود کوتاهی کنند و این کوتاهی منجر به وقوع حادثه شود، ممکن است مشمول مجازات‌های قانونی شوند. بنابراین، والدین باید نظارت دقیقی بر رفتار فرزندان خود در ایام چهارشنبه‌سوری داشته باشند.
۴. مسئولیت فروشندگان و توزیع‌کنندگان مواد محترقه
بر اساس ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات، تولید، توزیع و فروش مواد محترقه غیرمجاز جرم محسوب شده و می‌تواند مجازات‌هایی از جمله حبس تا پنج سال را به همراه داشته باشد.
نتیجه‌گیری
چهارشنبه‌سوری اگرچه یک سنت ملی است، اما نباید به ابزاری برای تهدید امنیت جانی و مالی شهروندان تبدیل شود. آگاهی از مسئولیت‌های قانونی و تبعات کیفری و مدنی حوادث مرتبط با این جشن، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش آسیب‌ها و مدیریت بهتر این مراسم داشته باشد. در این راستا، دستگاه‌های مسئول از جمله نیروی انتظامی، قوه قضائیه و آموزش و پرورش باید با اقدامات پیشگیرانه و فرهنگ‌سازی، از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کنند.
